Wszyscy chcemy podejmować świadome i przemyślane decyzje, których później nie będziemy żałować. Jednak te ważne kroki w naszym życiu, takie jak zmiana pracy czy decyzja o założeniu rodziny, są często obarczone silnymi emocjami, co zakłóca naszą zdolność obiektywnego spojrzenia na sytuację. Kiedy coś jest dla nas priorytetem, zdarza się, że nasze reakcje są bardziej impulsywne, prowadzone instynktem. Co więcej, mechanizmy obronne mogą utrudniać obiektywne ocenianie i wyciąganie wniosków z błędnych decyzji. Usprawiedliwiamy się potem, że nie mieliśmy pełnego obrazu sytuacji lub byliśmy pod presją. W rzeczywistości ignorujemy kluczowe informacje, które były dostępne już wtedy.

Właśnie dlatego ważne jest, aby nie podejmować tych kluczowych decyzji pod wpływem emocji. Twórcą jednego z najbardziej efektywnych systemów pomocnych w dokonywaniu ważnych wyborów był św. Ignacy Loyola. Jego metody są stosowane nie tylko w kontekście duchowym. Jezuici w USA oferują mi.in. warsztaty dla biznesmenów oparte na tych zasadach.

Czystość intencji

Zasady wyboru według św. Ignacego Loyoli stanowią główny element rekolekcji ignacjańskich. Są zawarte w „Ćwiczeniach duchownych” napisanych przez tego świętego (wydało je m.in. Wydawnictwo WAM z Krakowa w 1996 r.). Zasady te są uniwersalne i mogą być stosowane zarówno w kluczowych momentach życia, takich jak decyzja o małżeństwie czy kapłaństwie, jak i przy innych ważnych, ale mniej ostatecznych decyzjach.

Dla św. Ignacego sercem każdego wyboru jest czystość intencji. Podkreśla on, że powinniśmy kierować się jedynie celem, dla którego zostaliśmy stworzeni: chwałą Boga i zbawieniem własnej duszy. Ostrzega jednocześnie przed pułapką, kiedy oczekujemy, że to Bóg dostosuje się do naszych nieuporządkowanych pragnień, zamieniając środki na cele i odwrotnie. Dlatego w każdej decyzji ważne jest, by pamiętać o ostatecznym celu naszego życia, co pozwoli nam spojrzeć na wybór z właściwej perspektywy.

Jak więc podejść do ważnej decyzji? Święty Ignacy daje kilka wskazówek. Przede wszystkim opcje, które bierzemy pod uwagę, powinny być moralnie dobre lub przynajmniej neutralne. Na przykład zastanawianie się nad wyborem: „Konkubinat czy tradycyjne narzeczeństwo?” w ogóle nie powinno mieć miejsca. Po wyeliminowaniu niemoralnych opcji św. Ignacy proponuje dwie metody podejmowania decyzji.

Pierwszy sposób wyboru

Wstępnym krokiem jest zdefiniowanie sprawy, która ma być przedmiotem decyzji, czyli jasne określenie, na czym ona polega, jakie mają być jej konsekwencje.

Po drugie, analizując różne opcje (ścieżki rozwiązania), musimy mieć na uwadze cel, dla którego zostaliśmy stworzeni: aby oddać chwałę Bogu i osiągnąć zbawienie duszy. Dlatego na tym etapie powinniśmy odrzucać te opcje, które wynikają z nieuporządkowanych przywiązań. Święty Ignacy opisuje to następująco: „To oznacza, że nie jestem bardziej skłonny czy przywiązany do przyjęcia danej rzeczy niż do jej odrzucenia, a nawet bardziej do odrzucenia niż do przyjęcia”.

To właśnie ten punkt wskazuje, że dokonując istotnych wyborów, nie powinniśmy kierować się emocjami. Na przykład: jeśli nastolatka chce wybrać konkretne liceum tylko dlatego, że obawia się utraty kontaktu ze swoją najlepszą przyjaciółką, która tam idzie, nie jest to dobre kryterium.

Trzeci punkt to modlitwa do Boga z prośbą, aby poruszył naszą wolę i uświadomił nam, co powinniśmy robić, aby służyło to Jego większej chwale.

Potem należy rozważyć zarówno korzyści, jak i straty oraz zagrożenia związane z konkretnym wyborem, nieustannie mając na uwadze cel: chwałę Bożą i zbawienie duszy. Można tu przytoczyć przykład osoby stojącej przed wyborem: prestiżowe, ale wymagające pełnego zaangażowania stanowisko kierownicze, która zapewni rodzinie wysoki standard życia, czy mniej prestiżowe i mniej dochodowe stanowisko, które pozwoli na spędzanie czasu z rodziną. Co będzie lepsze, jeśli bierze się pod uwagę ostateczny cel życia człowieka?

Piąty punkt mówi, że ostateczna decyzja powinna być podjęta w oparciu o rozum, a nie emocje czy impulsy zmysłowe.

Cały proces powinien zakończyć się modlitwą i ofiarowaniem podjętego wyboru Bogu – dla Jego większej chwały (ad majorem Dei gloriam).

Drugi sposób wyboru

Ten model według św. Ignacego polega na zmianie perspektywy, aby nie koncentrować się wyłącznie na obecnym dniu i aktualnych pragnieniach. Najważniejsze jest, aby nasz wybór nie był kierowany miłością do rzeczy, którą wybieramy, lecz miłością do Boga. Osiąga się to poprzez nabranie emocjonalnego dystansu do przedmiotu wyboru. W tym celu św. Ignacy sugeruje wyobrażenie sobie osoby, której nie znamy, ale której życzymy dobrze, stojącej przed wyborem podobnym do naszego. Co byśmy jej doradzili, aby wybrała dla większej chwały Bożej i doskonałości swej duszy?

Następnie powinniśmy wyobrazić sobie samych siebie w chwili śmierci i zastanowić się, co byśmy myśleli o naszym dzisiejszym wyborze, patrząc z perspektywy ostatnich chwil życia. W końcu powinniśmy się postawić w sytuacji sądu Bożego po śmierci. Jakiej zasady powinniśmy się trzymać w dzisiejszym wyborze, aby wtedy czuć zadowolenie i radość?

Ta metoda wydaje się szczególnie wartościowa w obliczu współczesnej kultury, która często promuje podejmowanie decyzji wyłącznie na podstawie emocji, pomijając racjonalne rozważania: „Zaufaj swoim instynktom, intuicji, kieruj się sercem...”. W rzeczywistości ignorowanie rozumu w procesie decyzyjnym prowadzi do większej podatności na manipulacje emocjonalne.

Co więcej, ten model podkreśla znaczenie patrzenia na ważne decyzje z perspektywy ostatecznego celu ludzkiego istnienia. Pomaga to w zdobyciu odpowiedniego dystansu i może zapobiec popełnieniu błędów, które mają długotrwałe niszczące konsekwencje dla naszego życia.

Jak już wspomniałam, modele te są wykorzystywane w zeświecczonej formie do podejmowania decyzji biznesowych. W tym przypadku cel ostateczny, którym jest zbawienie duszy, zastępuje się np. celem wypełniania misji firmy. Co najważniejsze: zasady wyboru wg św. Ignacego są nadal postrzegane jako niezwykle wartościowe. Dzięki temu można działać lepiej, w rezultacie mając świadomość, że podjęta w ten sposób decyzja była najlepszą z możliwych.