Ja ciebie chrzczę...
W czasach apostolskich udzielano chrztu przez trzykrotne zanurzenie i dozwolone było korzystanie z każdego dostępnego źródła wody (Dz 8, 38).
Już w III wieku w Domach Modlitwy (Domus Ecclesiae) wyodrębniono specjalną przestrzeń przeznaczoną do celebracji sakramentu. Jedno z najstarszych takich miejsc znajduje się w Dura Europos (obecnie Syria).
Około IV wieku zaczęto wznosić wolno stojące budowle przeznaczone wyłącznie do sprawowania obrzędu chrztu – baptysteria z basenami chrzcielnymi.
Na przełomie V/VI wieku po Chr. wznoszono je często na planie ośmioboku. Liczba osiem w tradycji chrześcijańskiej symbolizuje ósmy dzień stworzenia, który jest jednocześnie dniem Zmartwychwstania Chrystusa – oznacza więc odrodzenie do nowego życia. Łączy się z symboliką sakramentu chrztu, który oznacza oczyszczenie, odrodzenie się, zmartwychwstanie, nowe stworzenie.
Chrzcielnica pojawia się około XI wieku, kiedy sakramentu chrztu zaczęto udzielać w świątyniach przez trzykrotne polanie wodą głowy katechumena.
1. Baptysterium z Domus Ecclesiae w Dura Europos, III w. Na ścianie nad basenem chrzcielnym znajdują się malowidła Adama i Ewy i Dobrego Pasterza. Każdy ochrzczony zostaje obmyty z grzechu pierwszych rodziców i zmartwychwstaje do nowego życia.
2. Basen chrzcielny w Sufetuli (Tunezja), V w. Katechumen wstępował do basenu chrzcielnego, przyjmował chrzest i wychodził z drugiej strony. Trzy stopnie wejścia i wyjścia symbolizowały Trójcę Świętą, w imię której przyjmował sakrament.
3. Chrzcielnica z baptysterium w Parmie, ok. XII w. Ogromna czasza, w której znajduje się woda chrzcielna, przygniata lwa, co symbolicznie oznacza zwycięstwo dobra i pokonanie grzechu.
4. Chrzcielnica autorstwa Grinlinga Gibbonsa z kościoła św. Jakuba w Londynie, XVII/XVIII w. Trzon barokowej chrzcielnicy projektu angielskiego rzeźbiarza to drzewo wiadomości dobrego i złego – symbol grzechu pierworodnego. Czaszę na wodę chrzcielną dekorują sceny potopu opisane w Księdze Rodzaju. W wodach potopu toną grzesznicy, a po czterdziestu dniach do arki Noego przylatuje gołębica z gałązką oliwki w dziobie – to znak pokoju i zawarcia nowego przymierza między Bogiem a ludźmi. Tak samo w wodach chrztu „tonie” nasz grzech, gdy wstępujemy do Kościoła i zawieramy z Bogiem przymierze na wieczność.
5. Kropielnica. Znajduje się przy wejściu do kościoła. Woda święcona, którą czynimy znak krzyża w kruchcie, obmywa nas przed wejściem do kościoła-budowli – tego przedsionka niebieskiego, które na ziemi jest uobecnieniem niebiańskiego Jeruzalem.